Tak pięknie wydane albumy, jak "Dynastia Borgiów - kościół i władza w renesansie" wytwórni Alia Vox, to absolutny rarytas na dzisiejszym rynku wydawniczym. Trzy płyty kompaktowe i jedna płyta DVD z filmem dokumentalnym zostały nagrane przez mistrza interpretacji muzyki dawnej, katalońskiego wirtuoza violi da gamba Jordiego Savalla, jego zespoły Hespérion XXI i La Capella Reial de Catalunya oraz solistów z Montserrat Figueras na czele. To właściwie gruba, bogato ilustrowana księga, w której nikną złociste płytki, by zabrzmieć piękną muzyką, kiedy włożymy je do odtwarzacza.
Co jest coraz rzadsze, płyty zostały zrealizowane w systemie DSD i wydane na płytach hybrydowych SACD/CD stereo i multichannel - do wyboru. Opisy i eseje są w sześciu językach: po włosku, kastylijsku, angielsku, niemiecku, francusku i katalońsku. Natomiast film na płycie DVD opowiada historię powstawania projektu i jego realizacji. Dość by powiedzieć, że to ekskluzywne wydawnictwo, idealne na prezent dla miłośnika muzyki poważnej. Okazją do zrealizowania tak gigantycznego projektu była 500. rocznica urodzin św. Franciszka Borgii, ostatniego z dynastii, która władała Włochami przez kilkaset lat, przeżywając rozkwit, wojny i upadek. Choć z historycznego punktu widzenia ich władza nie miała nic wspólnego z moralnością, to przygarniali twórców, którzy pozostawili po sobie wspaniałe dzieła, również muzyczne.
Podtytuł albumu "Dynastia Borgiów - kościół i władza w renesansie: muzyczny testament" opowiada historię rodziny w utworach pieczołowicie dobranych przez Savalla na podstawie dokładnych badań epoki i kompozycji z okresu renesansu. Na pierwszej z płyt znajdziemy motywy arabskie. W utworze otwierającym album "Muslim Valencia" viola Savalla rywalizuje z lutnią arabską oud i pozostaje w tle. Wysokie dźwięki oud wybijają się ponad łagodne dźwięki violi. Kolejne utwory odnoszą się do wydarzeń historycznych, jak "Zdobycie Walencji", "Koniec schizmy Zachodu", "Militarna ekspedycja do Neapolu", "Wydalenie Żydów z Hiszpanii" czy "Upadek Konstantynopola". W opisie przy każdym z utworów znajdziemy rok wydarzeń. Od 1063 r. czyli panowania Maurów na Półwyspie Iberyjskim, do 1671 r. kanonizacji Franciszka Borgii. Największe wrażenie zrobiła na mnie druga z płyt, opowiadająca o najbardziej burzliwym okresie od 1492 r. do 1508 r. To czasy krwawej Lukrecji z Borgiów, księżnej Ferrary. Musiały podziałać na wyobraźnię kompozytorów, w większości anonimowych, że pisali tak sugestywne melodie. Sztuką było przygotować ich aranżacje. Niesamowita jest pieśń zamykająca tę płytę: "Śpiew Sybilli z Walencji" w wykonaniu żony Savalla - Montserrat Figueras (sopran). Można się zasłuchać.
Trzecią z płyt otwiera nastrojowa fantazja Lluisa del Mili "Narodziny Franciszka de Borji" wykonana na harfie przez Andrew Lawrence-Kinga. Radosna "La Batalla" w wykonaniu całego zespołu Hesperion XXI wprowadza nas na dwór pełen przepychu. Śmierć Lukrecji zbiegła się ze śmiercią cezarza Maksymiliana i na tę okazję Savall wybrał żałobny motet "Proch dolor" Josquina Des Preza. Mistrzowsko wykonany przez chór i zespół wprowadza nas w tajemnicę śmierci.
Nie smucimy się długo, czas zebrać siły do wojny, która wszystkim daje nadzieję na łupy lub sowite wynagrodzenie dla najemników. To "Wojna gild", którą ilustruje la guerra Mateu Flecha. Zmienne nastroje towarzyszą nam w czasie wizyt na dworach w Walencji i Kalabrii. Słychać dystans pomiędzy władcami, a artystami. Jedno ich skinienie i mogą stracić życie, a z pewnością dostatek. Niewątpliwie w Kalabrii można się było nieźle zabawić. Pawana "O voy" Juana Romana opowiada o koronacji Franciszka de Borji na wicekróla Katalonii. To perełka renesansowej muzyki z wyrafinowanymi partiami instrumentów dętych. Od "Ataku Turków na Maltę" zaczyna się schyłek dynastii. Improwizowany taniec turecki jest tego najlepszą ilustracją. Jeszcze sugestywne dzwony i fanfary obwieszczają "Zwycięstwo pod Lepanto".
Śmierć Franciszka de Borji obwieszcza requiem "Pie Jesu Domine" Cristobala de Moralesa w wykonaniu męskiego chóru. Recytatyw, lament i wreszcie chorał gregoriański zamykają album i historię dynastii Borgiów.
To muzyka do kontemplacji, może właśnie dobra w czasie poświątecznym, kiedy będziemy mieć więcej czasu na refleksję, zmęczeni rodzinnymi spotkaniami. Polecam z audiofilskiego serca.
Marek Dusza
ALIA VOX / CMD
