Tak czy inaczej, Technics przyłożył się do projektowania gramofonów. Miał do czego nawiązać, bo w przeszłości (dla wielu już zamierzchłej) japońska firma była w tej dziedzinie potentatem. Na pierwszy ogień poszedł SL-1200. To konstrukcja pamiętana nawet po wielu latach od zakończenia produkcji. Co ważne, nie musi być bardzo droga.

Technics SL-1200 w aktualnych wersjach (G, GAE, GR) stał się więc jednym z najważniejszych składników oferty Technicsa. Jednak nigdy nie był to gramofon najlepszy.

Audiofilów - zwłaszcza tych "zaawansowanych" - najbardziej pociągał model SP-10. Zaprezentowany niemal pół wieku temu, w roku 1970, był pierwszym komercyjnie dostępnym gramofonem z napędem bezpośrednim. Przez lata uznawany (dzięki kolejnym udoskonaleniom) za najlepszą tego typu maszynę, doczekał się teraz godnego spadkobiercy - SP-10R / SL-1000R.

Technics SL-1000R to modułowy, ale kompletny gramofon z napędem, sterowaniem, obudową i ramieniem. Bazę przygotowano w taki sposób, aby można ją było rozbudować o dwie dodatkowe platformy - dla drugiego i trzeciego ramienia. Dostępne są gotowe podzespoły w postaci wkręcanych w chassis bloków, pozwalających na montaż ramion firm SME oraz Ortofon.

Formalnie rzecz biorąc, SP-10 (także w najnowszej odmianie R) to nazwa samego modułu napędowego, a SL-1000 (R) jest oznaczeniem kompletnego gramofonu, którego napęd ten jest częścią.

W latach 70. (jak i później) popularnym zabiegiem było wykorzystywanie platformy SP-10 do budowy różnych mniej lub bardziej oficjalnych modeli gramofonów, które z Technicsem miały wspólną zaledwie część podzespołów. Był też jednak produkowany przez Technicsa kompletny gramofon SL-1000 (z firmowym ramieniem EPA-99).

Czytaj również: Technics SL-1200G i Technics SL-1200G

Napęd oraz jednostka sterująca tworzą SP-10, czyli część kompletnego gramofonu SL-1000R.

W roku 1978 powstała druga wersja - gramofon SL-1000 mk2 (z napędem SP-10 mk2, plintą SH-10B3 oraz ramieniem EPA-100). Cztery lata później do sprzedaży wprowadzono wersję SL-1000 mk3 (w jego skład wchodziła jednostka napędowa SP-10 mk3, plinta SH-10B5 oraz ramię EPA-100 mk2). SL-1000R to oczywisty następca SL-1000 mk3, chociaż Technics oferuje także (sprzedawany jako oddzielny produkt) sam moduł napędowy SP-10R. Jego gabaryty i sposób montażu pozostał bez zmian względem SP-10 mk2 oraz SP-10 mk3.

Przedmiotem naszego testu jest kompletny, podstawowy Technics SL-1000R. W jego skład wchodzi napęd SP-10R, plinta z pojedynczą bazą montażową, do której w fabryce zainstalowano ramię Technicsa.

SL-1000R przypomina trochę modele SL-1200, ale to tylko pozory. W rzeczywistości mamy do czynienia ze zupełnie inną konstrukcją w każdym niemal elemencie - od silnika poprzez podstawę, a na ramieniu skończywszy.

SL-1000R powstaje w całości w Japonii, w leżącym na północ od Tokio miasteczku Utsunomiya. Tam znajduje się fabryka firmy Panasonic, gdzie fragment powierzchni wydzielono dla specjalnych linii montażowych wybranych produktów Technicsa.

Gramofon Technics SL-1000R (i SL-1200G/GR) to jedno z nielicznych urządzeń montowanych właśnie tam (tańsze, np. głośniki Ottava, powstają w Malezji). Nad każdym egzemplarzem SL-1000R czuwa jedna osoba, a złożenie wszystkich podzespołów zajmuje jej ok. dwóch godzin.

Gotowe urządzenie trafia następnie na tzw. ścieżkę zdrowia, gdzie mierzy się parametry jednostki napędowej (wow & flutter), przeprowadza także testy odsłuchowe - tak luksusowy produkt wymaga odpowiedniego traktowania. Następnie SL-1000R jest częściowo rozmontowywany i pakowany, i na wózku opuszcza zakład.

Przyjmując gramofon w domu, też warto przygotować wózek, a wcześniej odpowiedni środek transportu. Do wielu samochodów osobowych opakowanie z SL-1000R po prostu się nie zmieści, pudło jest ogromne i z zawartością waży aż 52 kg.

Czytaj również: Co to jest moment obrotowy gramofonu?

W dolnej części kolumny zawieszenia wyprowadzono gniazdko typu DIN, spotykane w niektórych ramionach wysokiej klasy.

Gramofon Technics SL-1000R - montaż

Otwierając karton i buszując po przegródkach można się spodziewać, że sporo będzie majsterkowania, i chociaż nie jest to konstrukcja "instant", to w porównaniu z wieloma innymi drogimi gramofonami uruchomienie SL-1000R byłoby właściwie pestką... Dlaczego nie jest - o tym dalej. Instrukcja jest perfekcyjnie przygotowana, a wiele podzespołów jest już złożonych.

Przede wszystkim fabrycznie skręcono podstawę, napęd oraz ramię, dokonując wszystkich niezbędnych czynności kalibracyjnych. Oprócz zdjęcia zabezpieczeń, pozostaje nam głównie montaż talerza oraz wkładki. Z zespołem napędowym nie ma kłopotu, bo przecież nie ma tutaj paska; napęd bezpośredni jest nie tylko efektywny, ale też prosty i wygodny.

Plinta jest bardzo ciężka, chociaż nie obejmuje zasilacza, który stanowi oddzielną jednostkę. Z dna pudła wyciągamy talerz; element ten wygląda podobnie jak w tańszych SL-1200 i jego klonach, jednak i on okazuje się zaskakująco gruby i ciężki - waży blisko 8 kg (ok. dwukrotnie więcej niż z SL-1200G).

Ze względu na ukształtowanie podstawy, nasunięcie tak masywnego elementu na główną oś napędową może wydawać się zadaniem trudnym, jednak Technics przygotował dwa specjalne uchwyty, które mają formę wieszaków zakończonych z jednej strony rączkami, a z drugiej - nagwintowanymi trzpieniami. Trzpienie wkręcamy w przygotowane wyłącznie do tego celu otwory w talerzu i tak przenosimy go i nakładamy na oś silnika.

Czytaj również: Jaki jest optymalny nacisk igły na płytę?

Talerz waży niemal 8 kg, jest złożony z kilku warstw - aluminium, mosiądzu i wolframu.

Gramofon Technics SL-1000R - uruchamianie

W procedurze uruchamiania gramofonu Technics SL-1000R  napotkamy dwa etapy, które zwłaszcza wobec obecnych praktyk (producentów gramofonów) mogą nieco zaskakiwać.

Technics już nas przyzwyczaił (w przypadku SL-1200G/R) do tego, że w komplecie nie ma wkładki. Przez pewien czas na polskim rynku model SL-1200GR był oferowany w zestawie z wkładką Ortofona, choć wynikało to z lokalnej inicjatywy dystrybutora, a nie polityki producenta.

Być może z SL-1000R będzie podobnie, ale w czasie przygotowywania testu, w komplecie nie ma ani wkładki, ani nawet główki, więc w te dwa elementy należy zaopatrzyć się samodzielnie.

Selekcja główki będzie istotna z punktu widzenia zastosowanej wkładki, bo wpływa na masę (układu ramię-wkładka), a więc i jego częstotliwość rezonansową, która powinna się zawierać w granicach ok. 8-12 Hz. Tak radykalne, bezkompromisowe podejście jest jednak trochę niepraktyczne.

Miło byłoby przecież dostać choćby podstawowy headshell, nawet z rekomendacją kilku wkładek określonych producentów (sam Technics wkładek nie produkuje).

SL-1000R to propozycja dla najbardziej zaawansowanych. A przecież niewiele brakuje, aby gramofon ten mógł swoim działaniem szybko ucieszyć każdego, kto... wypłaci z konta 70 tysi i przytaszczy go do domu.

Drugie zaskoczenie dotyczy przewodu sygnałowego, którego także nie ma w komplecie, a w dolny fragment plinty wkręcono pięciostykowe złącze DIN.

Szanuję wysoką jakość takiego terminala, ale osoby, które nie zamierzają szaleć (przynajmniej na początku) z drogimi kablami, ucieszyłby na pewno fabryczny interkonekt. Tym bardziej że kabla DIN (5 pin) - RCA nie dostaniemy w pierwszym lepszym sklepie, nawet tym sprzedającym sprzęt Hi-fi/ Hi-End.

Czytaj również: Jakie wyróżniamy kształty ramion gramofonowych?

W najbardziej rozbudowanej formie taki gramofon może mieć (równocześnie) aż trzy ramiona.

Technics SL-1000R prezentuje się bardzo okazale dzięki wysokiej podstawie, plinta ma ciemny spód i jaśniejszy (aluminiowy) górny blat. Chassis jest tylko pozornie dwuwarstwowe, a w rzeczywistości znacznie bardziej złożone. Składa się w sumie z pięciu warstw materiałów o różnej strukturze i grubości. Dodatkowo obudowa wspiera się na wysokich nóżkach.

Technics SL-1000R - obsługa

Obsługa została sprowadzona do kilku prostych operacji: jednym przyciskiem zatrzymujemy i uruchamiamy obroty, kolejnymi wybieramy prędkość. Wszystkie te czynności można wykonać klasycznie - z samej plinty gramofonu. Dostęp do bardziej zaawansowanych ustawień daje zewnętrzny zasilacz-sterownik.

Precyzyjna regulacja obrotów jest możliwa z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku... Praktyczne walory użytkowe nie są tutaj najważniejsze, chodzi o wrażenie - perfekcyjnej precyzji zarówno elektroniki, jak i mechaniki. 

Sterownik jest zamknięty w oddzielnej, niewielkiej obudowie wraz z rozbudowanym, impulsowym zasilaczem, który dostarcza napięcie do logiki sterującej, a także do głównego silnika.

W 2016 roku wprowadzono w modelu SL-1200G silnik bezrdzeniowy. W gramofonie Technics SL-1000R mamy jego najbardziej rozwiniętą wersję - z aż osiemnastoma cewkami, ułożonymi w taki sposób, aby redukować wibracje i wzajemne wzbudzanie się podzespołów. Wspomagany elektroniką system sprowadza zniekształcenia typu wow & flutter do poziomu 0,015 %.

Czytaj również: Jakie urządzenia są potrzebne do kalibracji gramofonu?

Chassis składa się z kilku warstw różnych materiałów, a w tłumieniu drgań dodatkowo pomagają potężne nóżki.

Technics SL-1000R - napęd i ramię

W czasach, gdy prezentowano pierwszy napęd SP-10, wykazywano jego przewagę nad popularnymi wówczas napędami paskowymi oraz zębatkowymi. Dzisiaj tych ostatnich się właściwie nie spotyka, a dominują układy paskowe; nieraz niezwykle skomplikowane, z kilkoma silnikami, subtalerzami, pierścieniami dociążającymi.

W SP-10 mechanika jest ważnym elementem, ale ma wsparcie ze strony zaawansowanej elektroniki. Jak dowiodło niemal pół wieku historii napędu bezpośredniego, to urządzenia niezawodne i długowieczne, niewymagające właściwie żadnej uwagi ze strony użytkownika.

Talerz ma specjalną konstrukcję, służącą zarówno stabilizacji obrotów (masa), jak i tłumieniu wibracji, które jednak mogą przenosić się przez oś napędu. Warstwę mosiężno-wolframową umieszczono na aluminiowym pierścieniu i dodano gumową powłokę.

Ramię jest własną konstrukcją Technicsa i znowu - widząc zawieszenie kardanowe z potężnymi klamrami - może się wydawać, że znamy ją już z modelu SL-1200G. Ale łożyska są wyższej jakości, elementy są wykonane z węższą tolerancją i tak też składane.

W gramofonie Technics SL-1000R, tak jak i w wielu innych japońskich gramofonach, ramię to rurka typu S. Wykonano ją z magnezu (podobnie jak w tańszym SL-1200G, chociaż już SL-1200GR ma rurkę aluminiową). Najważniejszym wyróżnikiem gramofonu jest tym razem efektywna długość ramienia, która wynosi tutaj 10" (we wszystkich SL-1200 - 9").

Dłuższe ramię to niższe zniekształcenia wynikające z geometrii (większy promień łuku, po jakim wędruje wkładka). Warunkiem jest bardzo precyzyjna kalibracja, każdy błąd mści się wzrostem zniekształceń nawet większym niż przy ramionach krótszych. Ramiona 10-calowe były niegdyś bardzo popularne w gramofonach japońskich, stosowała je np. Yamaha.

Czytaj również: Jakie rodzaje napędów występują w gramofonach?

Tym, co wyróżnia SL-1000R na tle większości gramofonów, jest oczywiście napęd bezpośredni.

Odsłuch

Na tle wielu innych hi-endowych gramofonów, Technics SL-1000R nie wygląda może najbardziej szałowo, a nawiązując do dawnych wzorów, jest wręcz skromny. Ale nawet pod względem wizualnym w tej skromności tkwi siła, urządzenie emanuje solidnością, żaden element nie jest podejrzany o efekciarstwo. Ostatecznie konstrukcja jest bardzo wyrafinowana, co skrywa pod nomen-omen - techniczną szatą. I w takim stylu pozostaje też brzmienie.

Jest ono - jak zwykle - uzależnione od wkładki, a także od główki. I trzeba przypomnieć, że żadnego z tych elementów nie ma w komplecie. Trudno więc pominąć te kwestie, jednak... musimy je potraktować skrótowo, chcąc utrzymać zwięzłość testu, ustalając właściwości samego SL-1000R, a nie jakiejś jednej wybranej kompozycji. Sprawdziłem kilka główek i wkładek, więc czytelnikom należy się przynajmniej informacja - jakich.

Główki to: Audio-Technica AT-LS, Fidelix Mitchaku oraz Ikeda Sound Labs. Wkładki (wyłącznie MC): ZYX R50, Hana SL, Koetsu Black. A skoro SL-1000R odwołuje się do historii japońskich gramofonów, to w zestawie znalazł się również nieprodukowany już rarytas - Denon DL-S1.

"Własne" brzmienie SL-1000R wynika w dużym stopniu z konstrukcji napędu, któremu Technics poświęcił przecież szczególnie dużo uwagi; jest to rozwiązanie bardzo zaawansowane, ale w swoich pierwotnych założeniach wcale nie do końca "bezpieczne".

Kręcenie płytą winylową to wielka sztuka. Paradoksalnie, napęd jest "cyfrowy" - nad obrotami talerza czuwa układ cyfrowy, który w bardzo krótkich interwałach aplikuje niezbędną korektę. Stąd też w niektórych (tańszych) aplikacjach dźwięk z takich systemów jest obciążony głęboko zaszytą, ale zauważalną nerwowością, mimo że obroty są "z grubsza" dobrze ustabilizowane.

Brzmienie gramofonu Technics SL-1000R jest od takiej przywary całkowicie wolne, i na skali bezwzględnej - a więc biorąc pod uwagę gramofony z różnymi rodzajami napędów - wyjątkowo spokojne, płynne i gładkie (jeżeli rozważamy to zjawisko na zrozumiałej płaszczyźnie).

Nie oznacza to koniecznie przyciemnienia, przytłumienia (chociaż nie jest to całkowicie wykluczone, pod pewnymi wszakże, dodatkowymi warunkami...) - detaliczność i dynamika to tutaj inne wymiary, chociaż i one zyskują, a nie tracą na "wyczyszczeniu" dźwięku.

Zmieniając wkładki i płyty, możemy przenosić się od dźwięku jasnego, otwartego, przez kremowy, skoncentrowany na średnich tonach, aż po gęsty i ciężki.

Czytaj również: Jaka jest żywotność wkładek gramofonowych?

Zawieszenie ramienia typu S wygląda podobnie jak w tańszych gramofonach Technicsa, ale tolerancje wykonania poszczególnych podzespołów są tutaj znacznie węższe, a łożyska - wyższej jakości.

Mimo takiej rozpiętości (która również jest zasługą neutralności i "dyspozycyjności" samego gramofonu), dźwięk z SL-1000R stale zachowuje szczególną spójność, stabilność i autorytet, jakby idealnie nałożyły się wszystkie warstwy - barwy, tempa, analityczności i przestrzeni - chociaż każda z nich może występować w różnych wersjach.

Pojawia się synergia wszystkich składników, mogą one tworzyć różne kompozycje, subiektywnie ciekawsze (mniej lub bardziej), nawet obiektywnie lepsze i gorsze, jednak wszystkie mają swoją harmonię, wszystkie wyraźnie zyskują na wsparciu, jakie daje doskonały napęd SL-1000R.

Niby nic dziwnego, że gramofon tej klasy gra tak... analogowo, jednak nie jest to rutyna i przeciętny, winylowy klimat.

Muzyka sprawnie (szybko lub wolno) biegnie do przodu, nie rozlewa się, nie grzęźnie, nie gubi tempa i przejrzystości. Jest komfortowo czytelna i bezpośrednia. Zdarza się (nie tylko z gramofonu) narzekać na dźwięk...."dziwny", gdy trudno sformułować konkretne zastrzeżenia w kwestii charakterystyki tonalnej, dynamiki i detaliczności, jednak po dłuższej chwili coś drażni i czegoś brakuje.

Gramofon Technics SL-1000R jest zaprzeczeniem takiej sytuacji. Stosując różne wkładki, można "się czepiać" różnych niedociągnięć i punktować przewagi jednych nad innymi, ale z SL-1000R zawsze płynął dźwięk namacalny, plastyczny, co najmniej strawny, a przez to... naturalny. Chociaż naturalność nie musi być w takiej sytuacji synonimem ideału.

Brzmienie z winylu ma potencjalnie wiele zalet, ale trudno mu osiągnąć taką przejrzystość i detaliczność, jak z dobrej "cyfry" - nie wchodźmy w spór, czy "cyfrowa" detaliczność jest nam potrzebna, czy nie, bo nagrania są na to różnie "uwrażliwione" (statystycznie najbardziej na deficyt klarowności i mikrodynamiki narzekają melomani słuchający muzyki poważnej).

Czytaj również: Jaka jest różnica w działaniu gramofonu z automatyką i bez?

Ramię wyposażono w klasyczną, okrągłą przeciwwagę, ale jeśli jej masa okaże się zbyt niska (np. zainstalujemy cięższą główkę), możemy sięgnąć po zestaw dodatkowych obciążeń, wkręcanych w tylną część rurki. Producent przygotował trzy różne obciążenia w taki sposób, by ciężarki można było łączyć, wkręcając jeden w drugi.

Tutaj również bardzo wiele zależy od wkładki, a ograniczenia wnosi też sam winyl płyty itd., jednak SL-1000R przygotowuje najlepsze możliwe warunki spotkania igły z rowkiem. W każdym przypadku informacji było więcej niż z tymi samymi wkładkami stosowanymi w innych gramofonach (owszem, tańszych), a przede wszystkim detaliczność łączyła się z plastyczną selektywnością.

Technics SL-1000R splata swobodę i dyscyplinę, z naturalną lekkością odkrywa złożoną, wewnętrzną strukturę nagrania, do granic możliwości określonej wkładki i płyty.

Pierwszy plan jest często bliski, jednak nie wchodzi nam na głowę i nie ciągnie za sobą całej reszty. Brzmienie jest żywe, ale i pełne kultury; wyrafinowania, elegancji. O ile przyjmiemy właściwą skalę, dynamikę ocenimy jako wyśmienitą, podobnie jak bas - potrafi być mocny i obszerny, ale najbardziej imponuje starannością w pokazywaniu poszczególnych dźwięków.

Niektóre gramofony swoim spontanicznym dźwiękiem rozpalają większe emocje, wprowadzają specyficzne klimaty, nieliczne próbują ścigać się ze źródłami cyfrowymi na precyzję. Brzmienie SL-1000R jest wzorowo poukładane. Technics SL-1000R jest jakby "pewny swego", a zarazem delikatny i elastyczny. Angażuje w długie sesje dźwiękiem bogatym i "wygodnym", proces adaptacji do innego brzmienia przy zmianie wkładki jest wyjątkowo krótki, dla każdej z nich SL-1000R był dobrym, przyjaznym partnerem, a nie surowym sędzią.