Jak zawsze w przypadku Avantgarde, mamy do czynienia z konstrukcją niekonwencjonalną, która zawiera nie tylko wyjątkowe rozwiązania układowe i proponuje niezwykłe brzmienie, ale też zmusza do rozwiązania specyficznych problemów pomiarowych. Wyzwaniem jest połączenie charakterystyki zakresu niskich częstotliwości, dokonywanego metodą pomiaru w polu bliskim, z pomiarem zakresu średnio-wysokotonowego, wykonanego metodą mls, w sposób wiarygodnie przedstawiający kształt całego pasma przenoszenia (główny, największy rysunek naszego laboratorium).

Przy układach o niskiej częstotliwości podziału (między sekcją niskotonową a średniotonową) w polu bliskim mierzymy nie tylko głośnik niskotonowy, ale i średniotonowy, oczywiście wykorzystując tak zmierzone charakterystyki tylko w ustalonym zakresie, do 250 Hz (a więc do granicy, powyżej której prawidłowa jest charakterystyka zmierzona metodą mls; jednak ta granica jest płynna i zależy od warunków pomiaru). W przypadku kolumn Avantgarde trudności powstają w kilku miejscach.

Po pierwsze, ciśnienie z głośnika średniotonowego (z tuby) również "powinno" uczestniczyć w kształtowaniu charakterystyki poniżej 250 Hz (obydwie sekcje współkształtują charakterystykę w sąsiedztwie częstotliwości podziału), jednak pomiar w polu bliskim jest tutaj obarczony wadą - charakterystyka u wylotu tuby jest inna niż tuż przy membranie, więc pomiar tuż przy membranie nie pokazuje tego, co chcemy zobaczyć, a pomiar u wylotu tuby jest w zbyt dużym stopniu obciążony odbiciami z pomieszczenia, jak i wpływem ciśnienia z głośnika niskotonowego, więc nie spełnia podstawowego założenia pomiaru w polu bliskim, aby ciśnienie bezpośrednio z mierzonego źródła (membrany) było wielokrotnie wyższe od ciśnień z innych źródeł (głośników), co pozwala uznać za pomijalny ich wpływ na pomiar.

Ponadto pomiar mls też nie został przeprowadzony w sposób do końca "regulaminowy"; ze względu na wielkość konstrukcji, dla dobrej integracji fal od znacznie rozsuniętych tub średniotonowej i wysokotonowej (ich centrów akustycznych), pomiar został wykonany z odległości 1,5 m, co przy wysokości, na jakiej znajdował się mikrofon, spowodowało przesunięcie częstotliwości granicznej prawidłowego pomiaru do ok. 300 Hz.

Na charakterystyce łączącej pomiar w polu bliskim z pomiarem mls, w okolicach 250 Hz pojawiają się wyraźne nierównomierności, za które częściowo odpowiadają powyższe problemy - ale nie w całości, a nawet nie w większości. Akustyczna integracja sekcji niskotonowej i średniotonowej nie jest idealna, w tym przypadku z dwóch powodów. Filtrowanie dolnoprzepustowe sekcji niskotonowej jest niższe od deklarowanego, nawet przy ustawieniu najwyższej częstotliwości (opcja "rich sound"), spadek przy 300 Hz (deklarowana częstotliwość podziału) wynosi ok. 12 dB (względem poziomu w zakresie niskotonowym), a przy podziale teoretycznie powinien wynosić 6 dB. To jeszcze nie przesądza o słabości integracji, faktyczne częstotliwości podziału często rozmijają się z danymi firmowymi; może więc podział jest niższy?

Spadek -6 dB na charakterystyce sekcji niskotonowej odczytujemy przy ok. 230 Hz, większość nowoczesnych głośników średniotonowych spokojnie sięgnie tak nisko, jednak w tym przypadku krytyczne są parametry samej tuby, która przy średnicy 40 cm będzie miała spadek -6 dB w okolicach 300 Hz. Do tego dochodzą przesunięcia fazowe między obydwoma sekcjami, które powodują osłabienie w zakresie 100-200 Hz. Odwrócenie wzajemnej polaryzacji (sekcji niskotonowej i średniotonowej) wyraźnie poprawia sytuację w tym zakresie, ale wywołuje osłabienie przy ok. 300 Hz.

Konstruktor na tym etapie (ustalania polaryzacji) nie miał dobrego wyboru, każda z nich ma swoje wady i zalety. Sytuacja pożądana (i najczęściej osiągana) w dobrze zestrojonych kolumnach jest zero-jedynkowa - w polaryzacji właściwej (i wybranej przez konstruktora); w całym zakresie częstotliwości podziału, w jakim współpracują dwie sekcje, fazy są prawie idealnie zgodne (a więc, po zmianie polaryzacji jednej z sekcji, są prawie dokładnie przeciwne). Natomiast sytuacja dwuznaczna, w której mamy do wyboru "coś za coś" (wyższy poziom w jednym podzakresie kosztem niższego w innym) nie jest zalecana, chociaż czasami trudna do uniknięcia, mimo kompetencji i starań konstruktora - zwłaszcza przy stosowaniu filtrów 1. rzędu, wyznaczających bardzo szerokie zakresy współpracy między głośnikami.

Wydaje się, że w konstrukcjach Avantgarde nie powinno być tego typu problemów (zbocza są strome, a filtrowanie dolnoprzepustowe aktywnej sekcji niskotonowej teoretycznie może kształtować dowolną charakterystykę amplitudową i fazową)... jednak nie po raz pierwszy się z nimi spotykamy. W niektórych modelach Avantgarde możemy sobie przynajmniej poeksperymentować, odwracając polaryzację jednej z sekcji (ich podłączenia są niezależne, co szczęśliwie "wymusza" modułowa architektura), natomiast w "jednopudełkowych" T-Zero gniazdo przyłączeniowe jest pojedyncze; bi-amping nie miałby tutaj sensu, ale podwójne gniazdo jednak by się przydało... W jaki sposób odwróciliśmy polaryzację w naszych pomiarach?

Operacją matematyczną na wykonanym już pomiarze (w samym systemie pomiarowym). Nie można wykluczyć, że do lepszych rezultatów użytkownik może dojść poprzez samodzielnie prowadzone regulacje, które pozwalają wypracować niemal dowolną charakterystykę (sekcji niskotonowej), jednak nie mając nad tym kontroli pomiarowej (przynajmniej nie w pakiecie od producenta, chociaż możemy się uzbroić w system pomiarowy na własną rękę), a jedynie na podstawie wrażeń odsłuchowych, nie będzie to łatwe. Zmierzyliśmy wszystkie firmowe ustawienia, których jest w sumie 15. Pokazywać wszystkich nie ma potrzeby, całkowicie wystarczy reprezentacja siedmiu.

Zmiany zachodzą w dwóch obszarach kształtu górnego zbocza (związanego z filtrowaniem dolnoprzepustowym) i poziomu "niskiego" basu. Do dyspozycji są trzy warianty filtrowania i pięć opcji poziomu (w sumie piętnaście kombinacji filtrowania i poziomu). Każde z ustawień ma nie tylko zdefiniowany parametr, ale też zostało przez producenta nazwane. Ustawienie podstawowe, "zerowe" (na wyświetlaczu 00_+0dB_FRE+00hz) nazywa się "linear bass" (+0dB) i jednocześnie "seamless crossover" (FRE+00hz).

Poziom basu możemy zwiększyć z grubsza o 3 dB ("full bass") lub o 6 dB ("fat bass"), albo zmniejszyć o 3 dB ("subtle bass") lub o 6 dB ("lean bass"). Przesunięcie częstotliwości podziału w górę o ok. 30 Hz (FRE+30hz) nazwano "rich sound", a obniżenie o ok. 30 Hz (FRE-30 Hz) - "dynamic sound". O ile zwiększenie udziału "dolnego środka", wynikające z wyższego filtrowania, może się kojarzyć z dźwiękiem "bogatszym", o tyle jego obniżenie i uczynienie basu bardziej "autonomicznym" tylko bardzo umownie może poprawić dynamikę...

Na rys. 3a pokazaliśmy trzy charakterystyki - dla trzech różnych opcji filtrowania - przy ustalonym poziomie ("linear bass"); czerwona to "seamless"; niebieska - "rich"; zielona - "dynamic". Określając spadek -6 dB względem średniego poziomu z zakresu 30Hz - 100Hz, w ustawieniu "seamless" pojawia się on przy ok. 220 Hz, przy "rich" - ok. 230 Hz; a przy "dynamic" - ok. 200 Hz; zmiany zachodzą więc w zakresie mniejszym niż +/-30 Hz.

Na rys. 3b charakterystyką odniesienia jest ponownie czerwona ("linear"/"seamless"), a pozostałe, zawsze przy ustalonym filtrowaniu ("seamless"), pokazują zakres zmian poziomu (niebieska - "rich"; fioletowa - "fat"; zielona - "subtle"; seledynowa - "lean"). Zmiany rozciągają się w dość szerokim zakresie, ale najintensywniejsze są w przedziale 30-40 Hz, tutaj różnice między poszczególnymi pozycjami zbliżają się do deklarowanych 3 dB, stąd między dwoma skrajnymi charakterystykami występuje różnica 12 dB. W tym wymiarze można więc zmieniać brzmienie bardzo wyraźnie. Wybór tego zakresu wiąże się ze strojeniem bas-refleksu.

Na rys. 3c widać trzy charakterystyki, właściwe dla strojenia "wyjściowego" (00_+0dB_FRE+00hz), oczywiście strojenie bas-refleksu nie ulega zmianie wraz ze zmianą filtrowania czy poziomu. Mimo że szczyt ciśnienia z otworu pojawia się przy 27 Hz (krzywa zielona), to za częstotliwość rezonansową należy uznać 33 Hz - tutaj na charakterystyce samego głośnika jest "odwrócony" szczyt, amplituda układu drgającego głośnika zostaje zredukowana na skutek działania układu rezonansowego. Oznacza to, że przy tej częstotliwości (i w jej okolicach) mamy "zapas wytrzymałości", i jeżeli do dyspozycji mamy odpowiednią moc, możemy ją tutaj skierować, bez obaw o przeciążenie głośnika.

Na charakterystyce "linear" spadek -6 dB na dolnym zboczu względem szczytu występującego przy ok. 50 Hz pojawia się przy 23 Hz; na charakterystyce "fat", względem szczytu przy 40 Hz - przy 25 Hz; na charakterystyce lean, względem szczytu przy 80 Hz - przy 24 Hz; zatem tak określona dolna częstotliwość graniczna nie ulega zmianie.

Być może parametry samej korekcji podpowiedziały producentowi zadeklarowanie jeszcze niższej częstotliwości granicznej (18 Hz), która faktycznie zostałaby osiągnięta, gdyby nie "skracający" wpływ bas-refleksu, dostrojonego do takiej korekcji nieco za wysoko; mimo to korzyść z działania bas-refleksu polega na odciążeniu głośnika w zakresie 20-50 Hz i uzyskaniu wyższego poziomu w szerokim zakresie 25-100 Hz, niż pojawiłby się z obudowy zamkniętej.

Poniżej 20 Hz nachylenie zbocza (charakterystyki wypadkowej) jest znacznie większe niż właściwe dla czysto "akustycznego" działania bas-refleksu (24 dB/okt), co wskazuje na zastosowanie w tym zakresie elektrycznego filtrowania górnoprzepustowego w celu odciążenia głośnika od bardzo dużych amplitud; ale przy takim strojeniu bas-refleksu filtrowanie to powinno być ustawione jeszcze trochę wyżej. Zastanawia lokalna zapadłość przy 130 Hz, jej pochodzenie trudno ustalić, częstotliwość nie pasuje do obliczanego dla wysokości obudowy ewentualnego rezonansu fali stojącej.

W zakresie średnio-wysokotonowym nie mamy zagadek, chociaż obraz nie jest modelowy i widać szereg lokalnych nierównomierności. Kształtowanie charakterystyk metodami akustycznymi jest "szlachetne", ale znacznie trudniejsze niż filtrami elektrycznymi (nawet pasywnymi, nie mówiąc o aktywnych), relatywnie łagodne filtrowanie zwiększa zakresy współpracy między głośnikami, narażając ją na problemy przesunięć fazowych, wreszcie działanie tub raczej zwiększa, niż zmniejsza nierównomierności, więc nic dziwnego, że widoczna charakterystyka jest daleka od ideału liniowości; pod pewnymi względami jest jednak zaskakująco "udana".

Mimo znacznego rozsunięcia centrów akustycznych głośników średniotonowego i wysokotonowego i zastosowania najprostszego filtrowania, charakterystyki mierzone pod różnymi kątami w płaszczyźnie pionowej różnią się bardzo nieznacznie; trochę lepsza (o wyższym poziomie) pojawia się na osi -7° (w dół), ale i pod kątem +7° (w górę) nie dzieje się nic niepokojącego, wąskopasmowe osłabienie przy 3 kHz nie będzie miało wyraźnego wpływu na brzmienie.

Ponadto rozpraszanie (również w płaszczyźnie poziomej, a więc pod większymi kątami) w zakresie wysokich tonów jest dobre, dopiero charakterystyka z osi 30° leży ok. 5 dB poniżej wszystkich pozostałych, ale i wtedy wysokie tony nie są dyskryminowane poniżej poziomu (średniego) z zakresu średniotonowego - pod mniejszymi kątami i na osi głównej, zakres 6 kHz - 20 kHz jest wyeksponowany. Nie trzeba więc celować kolumnami wprost w miejsce odsłuchowe, a nawet lepiej zrównoważone brzmienie możemy znaleźć lekko poza osią główną. Jeszcze jeden szczegół: charakterystyka dochodzi niemal do 20 kHz bez spadku, co dla głośnika tubowego jest dużym sukcesem.

Efektywność w zakresie średnio-wysokotonowym wynosi ok. 100 dB (poziom średni) i jest to "prawdziwa" efektywność, a nie tylko czułość bowiem impedancja znamionowa Zero XD TA to nieprzekłamane 8 Ω. Charakterystyka impedancji wygląda bardzo grzecznie, ale i ona jest nietypowa, pokazuje realne obciążenie zewnętrznego wzmacniacza, który steruje również sekcją niskotonową, ale w praktyce pokazuje przecież impedancję tylko sekcji średnio-wysokotonowej - sekcja niskotonowa jest aktywna i przez to niemal "niewidoczna" dla wzmacniacza, bo jej impedancja jest bardzo wysoka i niemal nie wpływa na charakterystykę zespołu.

W zakresie niskotonowym impedancja nie jest jednak wysoka, bowiem - zgodnie z filozofią firmy - głośnik średniotonowy nie jest "od dołu" filtrowany. Jego charakterystyka przetwarzania opada w kierunku niskich częstotliwości, i to dość wcześnie, na skutek wpływu samej tuby, do której dokłada się "naturalny" spadek poniżej częstotliwości rezonansowej; na charakterystyce impedancji zaznacza się ona szczytem przy 120 Hz. Poza tym zmienność w całym pasmie jest niewielka, co będzie wygodne dla wzmacniaczy lampowych, tak jak i 8-omowa impedancja znamionowa, wynikająca z ok. 6-omowych minimów w zakresie nisko-średniotonowym.