Podczas projektowania X1, Pro-ject sięgnął do własnych doświadczeń. Wyłuskał najlepiej rokujące rozwiązania i połączył je w całość. Gramofon jest adresowany do poważnego audiofila, który ceni wysoką jakość dźwięku, jest gotów zmierzyć się z wymagającą naturą winylowej płyty, ale oczekuje też świeżości i otwartości na praktyczne rozwiązania. Takie, które nie przeszkadzają samej jakości dźwięku.

Forma Pro-Jecta X1 jest klasyczna, bez ekstrawagancji i eksperymentów. Dostępne są trzy wersje: czarna i biała na wysoki połysk, z ośmioma warstwami ręcznie polerowanego lakieru, a także w okleinie orzechowej.

Prostokątną podstawę wykonano z płyty MDF o grubości aż 3,5 cm; wygląda to już solidnie, a do tego sprawnie tłumi drgania (z zewnątrz, ale także pomiędzy mechanizmami, bo X1 to gramofon ze zintegrowanym napędem).

Znamy gramofony Pro-jecta, które "straszą" odsłoniętym napędem. Takie rozwiązanie ma pewne zalety, choć nie jest szczytem elegancji. W X1 wszystko zabudowano grubą plintą – wyfrezowano w jej centralnej części gniazdo, w którym udało się schować cały zespół napędowy.

Czytaj również: Jakie rodzaje napędów występują w gramofonach?

W wielu gramofonach Pro-jecta zmiana prędkości obrotowej wiąże się z koniecznością przełożenia paska, w X1 wbudowano wygodny system elektroniczny.Pro-Ject X1 - napęd i silnik

Silnik jest połączony z podstawą elastycznymi przekładkami, a do tego zawieszony na linkach. Moment obrotowy przekazuje krótki, płaski pasek oplatający silnik i pobliski subtalerz, wykonany z tworzywa, podczas gdy pierścień na osi silnika jest metalowy.

Sąsiadujące ze sobą dwie rolki (o różnych średnicach) sugerują klasyczny, mechaniczny system wyboru prędkości. W X1 zainstalowano jednak elektroniczny przełącznik obrotów, który do niedawna był dostępny w nielicznych modelach Pro-jecta lub jako opcja w formie zewnętrznego modułu, tzw. speed-boxa. Wygląda więc na to, że podwójna rolka jest elementem uniwersalnym; tutaj pasek zakładamy tylko na jeden krążek i o sprawie zapominamy.

Czytaj również: Jakie urządzenia są potrzebne do kalibracji gramofonu?

Dla większej skuteczności tłumienia drgań silnik wkręcono w plintę przez grube, gumowe absorbery i ustabilizowano elastycznymi linkami.

Pro-Ject X1 - talerz i układ zasilający

W wyfrezowaniu plinty zainstalowano nie tylko silnik, ale także subtalerz, dzięki czemu spoczywający na nim akrylowy talerz o grubości aż 2 cm znajduje się tuż nad podstawą. W zestawie znajduje się filcowa mata. Podobnie jak C588, silnik w X1 jest synchroniczny. Wymaga zasilania idealną sinusoidą (napięcie zmienne), od czego zależy stabilność i dokładność obrotów.

Przygotowano więc zaawansowany układ zasilający; napięcie 230 V jest najpierw konwertowane na stałe, a później ponownie na zmienne. Za ten ostatni proces odpowiada precyzyjny generator, gwarantujący określoną, stabilną częstotliwość. Układ jest też konieczny dla funkcji wyboru prędkości.

Czytaj również: Co to jest moment obrotowy gramofonu?

Ulubiony, grawitacyjny system anti-skatingu Pro-jecta, czyli ciężarek podwieszony na żyłce.

Pro-Ject X1 - ramię...

W gramofonach Pro-jecta coraz częściej stosowane są ramiona z włókien węglowych. Takie wykorzystano też w X1. Dotyczy to oczywiście samej rurki, która, dokładnie rzecz ujmując, jest konstrukcją mieszaną, z aluminiowym rdzeniem (tuleja) i zewnętrzną warstwą karbonową. Zwiększa ona sztywność, jest lekka, a trend jest właśnie taki, że ramiona gramofonowe mają być teraz lekkie. Integralną częścią ramienia jest sprasowana na jego końcu kątowa główka.

Ramię ma efektywną długość 8,6 cala, konstrukcja zawieszenia bazuje na masywnym i efektownym ceowniku, w którym za pomocą precyzyjnych łożysk ostrzowych zainstalowano pośredni oring oraz mniejszą, wewnętrzną tulejkę podtrzymującą główką rurkę. Na tylną część nakręcono klasyczną, okrągłą przeciwwagę, izolując stykające się elementy za pomocą teflonowej wkładki.

Czytaj również: Jakie wyróżniamy kształty ramion gramofonowych?

W materiałach firmowych przeplatają się różne informacje o zastosowanym talerzu, finalnie został on wycięty z akrylu.

Anti-skating z ciężarkiem zawieszonym na żyłce to najmniej nowoczesny element tego ramienia, ale Heinz Lichtenegger najwyżej ceni właśnie system grawitacyjny.

W ofercie firmy są także ramiona z anti-skatingiem innego typu, jednak Pro-Ject X1 podkreśla swój klasyczny, audiofilski charakter. Ramię zostało wyposażone w komplet mechanizmów regulacyjnych (wliczając w to VTA oraz azymut). 

...i wkładka

Pro-Ject X1 nie ma wbudowanego przedwzmacniacza, pod plintą ulokowano parę gniazd wyjściowych, podłączonych bezpośrednio do wkładki. Jest też oferowany bez wkładki, ale my w teście mamy opcję kompletną – z wkładką MM z logo Pro-jecta, wyprodukowaną przez Ortofona. Analizując parametry, można podejrzewać, że to Pick It S2, bazujący na 2M Red (lub podobnym z tej serii).

Czytaj również: Co to są gramofony manualne, automatyczne i półautomatyczne?

Ramię to aluminiowa rurka wewnętrzna i zewnętrzna warstwa z włókna węglowego; główka jest zintegrowana.

Odsłuch

Pro-Ject X1 to kolejny gramofon Pro-Jecta, który pokazuje, jak ambitnie, poważnie, ale i... odważnie może brzmieć czarna płyta, zdecydowanie odsuwając się od stereotypu. Podobnie zacząłem opis C588 NAD-a – również ten gramofon nie wpada w analogowy klimat "bez reszty"– jednak X1 odsuwa się od niego jeszcze bardziej...

Kto szuka w winylu "wytchnienia" od cyfrowej dynamiki i detaliczności, tutaj jej nie znajdzie, bo chociaż X1 potrafipokazać różnice między obydwoma światami, to nie robi z nich sprawy najważniejszej.

Czytaj również: Jaka jest żywotność wkładek gramofonowych?

Wkładka Pick It S2 to model opracowany i wyprodukowany przez Ortofona.

Nie jest w opozycji do cyfry "dla zasady", nie odrzuca zalet, jakie przyniosła technika cyfrowa, chociaż oczywiście w ogóle z tej techniki nie korzysta. Potrafi swoją techniką analogową zbliżyć się do obiektywnych właściwości dźwięku wysokiej jakości – dynamiki i detaliczności.

Znajdziemy tutaj energię i kontrolę, zwartość i selektywność. Może będzie też wysoka temperatura wynikająca z tempa, z akcji, ale nie będzie uspokajającego ciepełka i słodzenia. Muzyka jest emocjonalna, często radosna – nie tyle obfitymi kształtami średnicy, co rysunkiem i detalami. To propozycja dla tych, którzy chcą z winylu usłyszeć jak najwięcej, a nie usłyszeć jak najwięcej... winylu.

Czytaj również: Jakiego typu wkładki są lepsze - MM czy MC?

Zawieszenie kardanowe składa się z masywnej ramy, dwóch tulejek pośrednich, w wewnętrznej tulejce obsadzono rurkę ramienia, a dodatkowy mechanizm pozwala na wygodną i precyzyjną regulację azymutu.

Jest przy tym gdzieś "w podkładzie" spójność, konsystencja, substancja, za to mniej powierzchownych, chociaż efektownych, analogowych artefaktów – zaokrąglenia, zmiękczenia, smużenia. Podobieństwa do X1 mogą wynikać ze zbliżonej konstrukcji samych wkładek, ale i one nie są identyczne.

Dokładnego śledztwa nie prowadziłem (wymagałoby ono ustawienia gramofonów obok siebie i porównania różnych konfiguracji wkładek oraz napędów, zachowując przy tym identyczną kalibrację).

Pro-Ject X1 gra jeszcze bardziej bezpośrednio, wokale są "jak na dłoni", nieobniżone w tonacji, bez "cieniowania" wyższego podzakresu średnicy; góra jest "akurat", czytelna i niewyostrzona, a bas dobrze dopasowany; raczej omija najniższe częstotliwości, woli się "zwinąć" niż "rozlać". Natomiast w wyższym podzakresie nabiera wigoru, mając siłę zarówno na uderzenie, jak i dobrą kontrolę.

Czytaj również: Jaki jest optymalny nacisk igły na płytę?

W konstrukcji dolnej kolumny również znajduje się regulacja – przez zmianę wysokości wpłyniemy na zmianę kąta VTA.

Kiedy tylko jest ku temu okazja, wspiera rytm, wtedy nawet przyciąga uwagę, trzymając się jednak blisko akcji czy wręcz ją prowadząc. Taka aktywność z nawiązką rekompensuje słabość najniższego basu, który w muzyce pojawia się znacznie rzadziej.

Średnica jest neutralna i wyrazista. Na tle innych gramofonów i dość powszechnych oczekiwań działanie X1 może wydawać się nawet chłodne i bezosobowe, ale pozostawia pole do popisu... samej płycie i jej zawartości.

Wkładkowy duopol

Największą popularnością cieszą się obecnie gramofony z niższych i średnich przedziałów cenowych, których użytkownicy niekoniecznie mają jakiekolwiek doświadczenie z analogiem. Szukają oni urządzeń kompletnych, wyposażonych fabrycznie we wkładkę, a najchętniej także w przedwzmacniacz. Obecność wkładki załatwia nie tylko sprawę jej wyboru i dopasowania do specyfiki ramienia, ale także kluczowe obszary procedury kalibracji gramofonu.

Czytaj również nasze testy z kategorii: Wkładki gramofonowe

Gniazda RCA są wysokiej jakości, ale dostęp do nich jest utrudniony.

Stąd większość producentów gramofonów kupuje wkładki od zewnętrznych poddostawców, głównie w firmach Ortofon oraz Audio-Technica. Pro-ject od pewnego czasu montuje do swoich gramofonów wkładki z własnym logo, ale od razu przyznaje, że wytwarza je Ortofon (na bazie indywidualnych wytycznych).

Nawet najbardziej nietypowo oznaczone wkładki, których używają producenci gramofonów, są z dużym prawdopodobieństwem zupełnie “zwyczajnymi" modelami. Wcale nie powinniśmy się tym martwić.

Nie powinny też być one źródłem najmniejszych problemów, bowiem sposoby mocowania wkładek do ramion są standardowe (uchwyt półcalowy), co umożliwia wymianę wkładki na nową, gdy fabryczny egzemplarz ulegnie zużyciu lub uszkodzeniu.